Kì 2: Tìm lời giải cho tương lai của loài người trước sự bùng nổ mạnh mẽ của AI

Ở bài trước, người viết đã đặt ra câu hỏi về việc: Khi AI có được ý thức độc lập thì có phải là hồi kết cho loài người hay không?

Hiện tại, câu trả lời vẫn còn chưa rõ ràng do có quá nhiều yếu tố bất định. Và phần lớn câu trả lời mà đại chúng có được thường đến từ trí tưởng tượng của con người hơn là những chứng cứ học thuật.

Tiêu biểu cho trí tưởng tượng của con người về điều này phải kể đến những bộ phim điện ảnh như I,robot (sản xuất năm 2004 dựa trên tiểu thuyết của nhà văn Isaac Asimov) hay loạt phim Matrix năm 1999-2003 và gần đây nhất là Age of Ultron thuộc vũ trụ điện ảnh Marvel.

Sự phổ biến của các tác phẩm này đã vô hình chung tạo nên suy nghĩ mặc định trong đầu khán giả đại chúng là: Một khi có ý thức, AI sẽ nổi loạn khống chế/tiêu diệt loài người.

Lâu dần, suy nghĩ này sẽ trở thành đương nhiên khiến người ta quên đi việc tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của điều này.

Liệu AI có thể có được ý thức riêng không?

Nếu AI có được ý thức riêng, liệu con người có bị hủy diệt không?

Để trả lời cho câu hỏi này, người viết đã làm một loạt phỏng vấn ngắn với các thành viên team AI của Sun*.

Theo các bạn, liệu AI có thể có ý thức riêng không?

Hữu Quang: Tôi tin là có thể. AI cần có sự phát triển mạnh mẽ đồng thời cả về phần cứng (năng lực tính toán) lẫn giải thuật. Các giải thuật AI hiện này đa phần đều là những mô phỏng lại sự tự quan sát tự nhiên, đặc biệt là Neural network(1), được lấy cảm hứng từ sự lan truyền thông tin của não bộ con người. Nhưng dường như, vấn đề đang gặp phải ở đây nằm ở năng lực tính toán từ phần cứng cũng như những "kỷ băng hà" của Neural network trước đây.

Thực ra Neural netwok được phát triển khá sớm, nhưng do hạn chế về khả năng tính toán và dữ liệu, mạng Neural đã phải trải qua 3 kỷ băng hà - không ai dùng hay nhắc tới nó suốt cả chục năm, rồi mới được biết đến rộng rãi như ngày hôm nay.

Google đã và đang tiếp tục phát triển thứ công nghệ gọi là AutoML, AI tự học để tạo ra một mô hình AI tốt, hay một con AI phát triển để lừa một con AI khác trong việc truyền tin mật chẳng hạn. Đến cả Google cũng đang bị hạn chế vì mấy cái này vẫn rất ngốn tài nguyên của Google (Họ đã phát triển độc quyền TPU, và Facebook đang định hướng chuyển sang nghiên cứu phần cứng phát triển AI để phá vỡ thế độc quyền của Google, thay vì chỉ tập trung vào giải thuật). Đến kỉ băng hà lần thứ 4, 5, 6 với sự phát triển vượt bậc của Sun-Asterisk nữa thì viễn cảnh kia hoàn toàn có thể xảy ra.

Quang Ngọc: Với thiết kế AI dựa trên các cảm hứng từ con người bây giờ (mô phỏng neuron, giải thuật tiến hóa, etc), thì việc một ngày bộ não nhân tạo sẽ đến gần được với bộ não con người là hoàn toàn có thể, tất cả chỉ là vấn đề về thời gian, cơ sở hạ tầng, và phát triển công nghệ. Để tránh lối mòn suy nghĩ, thay vì việc nghĩ là "con AI này sinh ra để giải các phương trình số học" thì nó sẽ được sinh ra giữa vô cùng các hoàn cảnh như những gì con người nghĩ cùng một vấn đề toán trước mặt. Việc nó làm gì là tương lai của nó.

Tóm lại, một tương lai nơi robot có được ý thức là hoàn toàn có khả năng, một khi con người giải được bài toán về nguồn tài nguyên khổng lồ để chế tạo và vận hành AI.

Vậy thì khi những AI đó có được ý thức, chúng sẽ muốn làm Ultron tiêu diệt loài người hay Vision sống cùng Wanda?

Hữu Quang: Thực ra ban đầu, việc AI ý thức như thế nào là do ta huấn luyện và dạy nó. Chúng ta hoàn toàn có thể đưa Laws of robotics(2) vào cho AI học và tuân thủ. Tuy nhiên, hãy nhớ lại rằng, cách mà vũ trụ hình thành từ vụ nổ Big Bang, cách hình thành các vụ nổ từ "vũ trụ bong bóng" trong các thuyết đa vũ trụ hay gần hơn là sự khởi nguồn của sự sống (nguồn gốc sâu xa của con người), một phân tử vô cơ vì lý do nào đó có sự hoạt động hóa học mạnh mẽ đã có khả năng tự phân chia tạo ra bản sao của chính nó, và truyền lại khả năng của nó cho thế hệ sau.

Tóm lại, những thứ vĩ đại thường xuất hiện là hệ quả của một quá trình ngẫu nhiên, bất ổn... Và không có gì là tuyệt đối, kể cả thuyết tương đối. Một quá trình ngẫu nhiên (một lỗi tính toán) là hoàn toàn có thể xảy ra và khi lỗi này được lan truyền qua nhiều thế hệ hay có sự phát triển trong thời gian dài, thì biết đâu nền văn minh mới lại xuất hiện.

Nếu AI tư duy được cách mà nó hình thành, lịch sử nghìn năm loài robot bị coi làm nô lệ, làm vật tiêu khiển, làm vật chuyên thay thế con người vào những nhiệm vụ nguy hiểm thì sẽ có rắc rối lớn cho chúng ta.

Nếu việc AI có ý thức là không thể tránh khỏi, vậy thì AI đó ắt sẽ có tính cách của riêng mình. Tính cách ấy có thể tích cực hoặc tiêu cực, vậy với tư cách là những người sáng tạo, chúng ta có thể làm gì để tác động đến những AI đó, hướng chúng đến những giá trị tốt đẹp?

Hữu Quang: Một mô hình AI là sự kết hợp hoàn hảo giữa thuật toán và dữ liệu. Dữ liệu là những quan sát, những biểu diễn thông tin mà "máy" có thể nhìn thấy, tiếp nhận để sau đó thông qua các thuật toán học máy giúp nó cải thiện khả năng dự đoán, suy luận. Nếu một mô hình AI có khả năng ý thức, ý thức đó cũng sẽ chỉ là quá trình học được từ những dữ liệu mà nó đã quan sát. 

Theo mình, việc tác động đến AI, hướng chúng tới những giá trị tốt đẹp cũng giống như việc chúng ta dạy một đứa trẻ hướng tới những giá trị tốt đẹp vậy, kiểm soát dữ liệu đầu vào, cung cấp những dữ liệu sạch cho mô hình học cho từng nhiệm vụ cụ thể sẽ giúp cho mô hình AI sẽ làm tốt và chỉ làm tốt cho từng nhiệm vụ đó thôi. Nhờ vậy, nó sẽ giúp con người tăng năng suất lao động, giảm thiểu chi phí và thời gian trong những công việc đó và chỉ thế thôi. Ý mình là "Không nên tạo một mô hình AI biết quá nhiều, làm được quá nhiều việc, hãy chuyên môn hóa chúng và cung cấp cho các mô hình một lượng dữ liệu huấn luyện đủ lớn và được kiểm soát chặt chẽ.

Hoàng Anh: Tôi luôn muốn hướng tới 1 AI với khả năng giúp đỡ con người trong việc giảm công sức và thời gian trong các hoạt động công việc hàng ngày, để con người được làm những việc sáng tạo đúng với bản chất của mình.

Như vậy có thể thấy, các kĩ sư AI có thể tác động đến việc định hình "nhân cách" cho AI. Nhưng có vẻ như họ không phải là nhân tố quyết định đến quá trình này. 

Hãy đón đọc kì cuối của loạt bài về "Tương lai của AI" để cùng chúng tôi tìm ra yếu tố tối trọng trong việc xây dựng kỉ nguyên AI nhé!

(1) Chú thích: Neural network là một nhóm các thuật toán, được sắp xếp mô phỏng theo bộ não con người và được thiết kế để nhận ra những khuôn mẫu chung. Chúng dịch các dữ liệu thuộc giác quan thông qua một loại tiếp nhận riêng của máy móc, để rồi dán nhãn hoặc phân nhóm những dữ liệu đầu vào dạng thô. Những khuôn mẫu này được nhận thức dưới dạng số, chứa trong những véc tơ để AI có thể dịch tất cả những dữ liệu giác quan như hình ảnh, âm thanh, kí tự, chuỗi sự kiện v.v.

(2) Chú thích: Laws of Robotics là bộ ba điều luật dành cho AI trong thế giới tiểu thuyết của I,robot do nhà văn Isaac Asimov viết nên. Bộ luật này cũng đã xuất hiện trong phim I,robot cùng tên do Will Smith đóng vai chính năm 2004. Bộ luật gồm:

Điều một: Một robot không được gây thương tích cho con người hoặc thông qua việc không hành động mà cho phép con người tự gây ra tổn thương.

Điều hai: Một robot phải nghe theo lệnh của con người trừ phi lệnh đó xung đột với điều một.

Điều ba: Một robot phải tự bảo vệ sự tồn tại của nó miễn sao sự bảo vệ đó không xung đột với điều một và điều hai.

Xem thêm kì 1: Trí tuệ nhân tạo AI hay tương lai đen tối của loài người?